ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΑΤΟ ΣΤΟΝ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ

Ο άνθρωπος που έδιωξε το ΝΑΤΟ

Του ΜΑΚΗ ΝΟΔΑΡΟΥ

Φρένο στα πειράματα του ΝΑΤΟ για τον εντοπισμό υποβρυχίων που πριν από δέκα χρόνια προκάλεσαν μία από τις σοβαρότερες οικολογικές καταστροφές στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, με τον θάνατο σπάνιων κητωδών, έβαλαν η θέληση, το κουράγιο και η επιμονή του Αλέξανδρου Φρατζή, προέδρου και επιστημονικού υπεύθυνου του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών «Πέλαγος» (www.pelagos institute.gr) και συντονιστή των Ερευνητικών Προγραμμάτων «Φυσητήρες Νότιας Κρήτης», «Ziphius», «Φυσητήρες Βορείου Αιγαίου» και «Φώκαινες Βορείου Αιγαίου».
Χάρη στον Ελληνα επιστήμονα και την ερευνητική του ομάδα, τα αμερικανικά δικαστήρια απαγόρευσαν πρόσφατα στο αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό να διεξαγάγει ασκήσεις και πειράματα σε περιοχές όπου ζουν θαλάσσια θηλαστικά. Με αφορμή τη δικαστική αυτή απόφαση, που χαρακτηρίζεται «ιστορική», ο Ελληνας επιστήμονας περιγράφει στην «Ε» τις άγνωστες πτυχές της έρευνάς του, τις απειλές που δέχτηκε από παράγοντες του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού, αλλά και τις δελεαστικές προτάσεις συνεργασίας του ΝΑΤΟ με αντάλλαγμα τη σιωπή του.

Οπως λέει στην «Ε» ο κ. Φρατζής, όλα ξεκίνησαν στις 12 Μαΐου του 1996, όταν άρχισαν ξαφνικά να εκβράζονται στον Κυπαρισσιακό Κόλπο σε μια απόσταση 40 χιλιομέτρων ζιφιοί (Ziphius cavirostris), 14 συνολικά κητώδη μέσου μεγέθους με εμφάνιση που θυμίζουν ένα μεγάλο και παράξενο δελφίνι και με μήκος που φτάνει τα 6 μέτρα. Τις επόμενες ημέρες βρέθηκαν νεκρά ακόμη μερικά θηλαστικά στον Κόλπο του Λαγανά στη Ζάκυνθο.«Αυτό το περιστατικό ήταν για εμάς συγκλονιστικό. Ξεκινήσαμε λοιπόν να ψάχνουμε τις αιτίες του θανάτου τους και να εξετάζουμε όλα τα ενδεχόμενα, ακόμη και τα πιο "τραβηγμένα". Δηλαδή, αν ο θάνατος οφειλόταν σε κάποια ειδικά καιρικά φαινόμενα, αν είχε συμβεί μια μαζική ρύπανση στην περιοχή, αν είχε εμφανιστεί κάποια μεγάλη ίωση. Ψάξαμε ακόμα και αν τυχόν είχε συμβεί κάποιος μεγάλος υποθαλάσσιος σεισμός που να προκάλεσε τον θάνατο των ζιφιών. Τίποτα, όμως, δεν εξηγούσε τον μαζικό θάνατο των κητωδών. Τότε θυμηθήκαμε ένα άρθρο το οποίο είχε δημοσιευτεί για ανάλογη περίπτωση και που είχε συνδέσει έναν μαζικό θάνατο κητωδών στα Κανάρια Νησιά με την παρουσία στρατιωτικών πλοίων.

Ομως, τότε υποθέσεις και μόνο είχαν γίνει», λέει στην «Ε» ο κ. Φρατζής και υπογραμμίζει:«Η επόμενη κίνηση που κάναμε τότε ήταν να ψάξουμε αν είχαν γίνει στρατιωτικές ασκήσεις στην περιοχή του Κυπαρισσιακού Κόλπου. Μια πρώτη έρευνα που κάναμε στην Υδρογραφική Υπηρεσία έδειξε ότι οι ασκήσεις που είχαν γίνει από το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό ήταν πολύ πριν ή μετά το περιστατικό του εκβρασμού των κητωδών και δεν συνέπιπταν με αυτόν. Το μυστήριο συνέχιζε μέχρι τη στιγμή που καταφέραμε να έχουμε πρόσβαση σε κάποια άλλα έγγραφα. Σε ένα από αυτά διαβάσαμε έκπληκτοι ότι ακριβώς την ημέρα και την ώρα του περιστατικού του εκβρασμού των κητωδών στον Κυπαρισσιακό Κόλπο γινόταν μια άσκηση από κάποιο μυστηριώδες σκάφος που ονομαζόταν "Αλάιενς". Ηταν ερευνητικό σκάφος που έκανε υποθαλάσσιες δοκιμές ηχοεντοπιστικών συστημάτων. Μετά από έρευνα πάνω σε ζητήματα που ήταν σε κάποιο βαθμό και απόρρητα και στρατιωτικά, ανακαλύψαμε με δέος ότι το πλοίο-"φάντασμα" που βρισκόταν εκείνες τις ημέρες ανοιχτά του Κυπαρισσιακού Κόλπου ήταν το ερευνητικό σκάφος του ΝΑΤΟ».

«Αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά στην εξήγηση του φαινομένου και ότι το συγκεκριμένο πλοίο είχε παίξει κάποιο σημαντικό ρόλο στον θάνατο των κητωδών», περιγράφει ο Ελληνας επιστήμονας και συνεχίζει: «Συνδέοντας την πληροφορία ότι αυτό το πλοίο έκανε πειράματα ηχοεντοπιστικών συστημάτων, γνωρίζοντας πολύ καλά πόσο σημαντικός είναι ο ήχος για τα κητώδη στο θαλάσσιο περιβάλλον και εξετάζοντας όλα τα δεδομένα και τις στατιστικές αναλύσεις, οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι ο θάνατος των ζιφιών και η παρουσία του ερευνητικού σκάφους του ΝΑΤΟ στην περιοχή είχαν άμεση σχέση. Ετσι είχαμε στα χέρια μας την ανακάλυψη».Αμέσως αποφασίστηκε να δημοσιοποιηθεί η έρευνα στην επιστημονική κοινότητα. Τα αποτελέσματα των σχετικών ερευνών δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό «Nature» το 1998 και άνοιξαν ένα τεράστιο διεθνές επιστημονικό θέμα για την προστασία των κητωδών στον πλανήτη. Παράλληλα, μεταδόθηκαν παγκοσμίως μαζί με συνεντεύξεις μελών του Ινστιτούτου «Πέλαγος» από το Reuters, το BBC World Service, το CNN, το ABC News, τους «Times», τον «Economist», την «Guardian (International)», το BBC «Wildlife Magazine» και δεκάδες άλλα διεθνή και ελληνικά ΜΜΕ.

Και τότε ξεκίνησαν τα παράξενα για τον Ελληνα επιστήμονα που, όπως λέει ο ίδιος στην «Ε», «μόνο σε μια ταινία φαντασίας θα μπορούσαν να περιγραφούν».Οι πιέσειςΛίγο πριν από τη δημοσίευση της έρευνας, ο κ. Φρατζής λαμβάνει μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ένα περίεργο γράμμα από την Αμερική από κάποιον συνάδελφο που δεν γνώριζε. «Ο συνάδελφος, αν ήταν συνάδελφος, μου ανέφερε ότι είχε πάει στο γραφείο του κάποιος πολιτικός υπάλληλος του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού και τον ρώτησε αν γνωρίζει τι έρευνες κάνω, τι στοιχεία διαθέτω και τι πρόκειται να κάνω με αυτά. Από αυτό το πολύ παράξενο γράμμα κατάλαβα ότι το θέμα είχε πάρει διαστάσεις και ότι κάποιοι στο αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό ενδιαφέρονται πάρα πολύ για την έρευνα. Τρομοκρατήθηκα και τότε φρόντισα να μοιράσω τη μελέτη μου σε κάποιους πολύ έμπιστους φίλους με την προτροπή αν μου συμβεί κάτι, να τη δημοσιοποιήσουν ώστε να μάθει η επιστημονική κοινότητα τι ακριβώς είχε συμβεί στον Κυπαρισσιακό Κόλπο», λέει.Ακόμα αποκαλύπτει στην «Ε» ότι μετά τη δημοσίευση της εργασίας του δέχτηκε απειλές από πολύ γνωστά υψηλά ιστάμενα πρόσωπα της επιστημονικής κοινότητας στην Αμερική που του έλεγαν ότι καλά θα ήταν να κλείσει το στόμα του και να μην ασχολείται με το θέμα. «Ηταν επιστήμονες-διευθυντές μεγάλων ερευνητικών ιδρυμάτων, οι οποίοι τότε συνεργάζονταν με το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό. Τότε μου πρότειναν ακόμη και γραπτώς να συνεργαστώ μαζί τους με τον όρο να δεχτώ και να υπογράψω ότι δεν θα κοινοποιούσα ποτέ δημοσίως τα στοιχεία. Φυσικά, αρνήθηκα. Μετά το ΝΑΤΟ άλλαξε και κατά περίεργο τρόπο πολιτική στο ζήτημα και άρχισε να μοιράζει σε ερευνητικά κέντρα πολύ μεγάλα χρηματικά ποσά για να συνεργαστούν μαζί τους. Ηταν καθαρά μια προσπάθεια ελέγχου της έρευνας μέσω χρηματοδοτήσεων».

Ικανοποιημένος ο κ. Φρατζής από την όλη εξέλιξη του θέματος, δηλώνει ότι χάρη στην ελληνική προσπάθεια το ζήτημα έγινε παγκόσμια γνωστό και φρέναρε κατά κάποιον τρόπο μια υπερδύναμη ώστε να μην καταστρέφει μέσω των πειραμάτων της το περιβάλλον.«Το αποτέλεσμα είναι μια ελπίδα που λέει ότι αν είμαστε αποφασισμένοι κι αν έχουμε το δίκιο με το μέρος μας και θέλουμε να προστατεύσουμε είτε την κοινωνία είτε το περιβάλλον, όσο μικροί και αν είμαστε μπορούμε να το πετύχουμε αν είμαστε σοβαροί, με θέληση και με αποφασιστικότητα», τονίζει ο Ελληνας επιστήμονας.

nodaros@enet.gr
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 08/03/2008