70 ΧΡΟΝΙΑ ΔΙΨΑ ΓΙΑ ΜΑΥΡΟ ΧΡΥΣΟ

Ο ΧΑΡΤΗΣ ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΙΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΤΙΣ ΔΕΠ ΤΟ 1985 ΣΤΗΝ ΗΛΕΙΑ

 

ΣΕ ΗΛΕΙΑ ΚΑΙ ΙΟΝΙΟ, ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΠΙΔΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΨΕΥΣΕΩΝ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ 1939 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

ΕΡΕΥΝΑ :ΜΑΚΗΣ ΝΟΔΑΡΟΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ :  http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=15/01/2011&id=241550

 

Καλοκαίρι του 1985, σε όλη την ακτογραμμή της Ηλείας αλλά και στο εσωτερικό της ειδικοί επιστήμονες της ΔΕΠ με τη βοήθεια ντόπιων εργατών πραγματοποιούν εκτεταμένες έρευνες για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου. Ιδρωμένοι εργάτες απλώνουν καθημερινά στην ξηρά με κόπο ένα πολυδαίδαλο δίκτυο από γεώφωνα και άλλοι που επιβαίνουν σε μεγάλα φουσκωτά σκάφη τοποθετούν υδρόφωνα στη θάλασσα, σε νοητές ευθείες γραμμές μήκους χιλιάδων μέτρων.

Ενα ειδικό σκάφος με τεράστια κομπρεσέρ πραγματοποιεί με πεπιεσμένο αέρα δυνατές υποθαλάσσιες εκρήξεις, ενώ στην ξηρά βαριά μηχανήματα χτυπούν με δύναμη το έδαφος προκαλώντας μικροσεισμούς. Ολα τα δεδομένα των ηχητικών κυμάτων που καταγράφονται από τα γεώφωνα και τα υδρόφωνα στέλνονται ασύρματα και αποθηκεύονται στο εσωτερικό των μεγάλων ΒΑΝ που είναι εγκατεστημένα στην ακτή, προκειμένου να σταλούν για περαιτέρω επεξεργασία και ανάλυση κάπου στην Αμερική.

Το κοίτασμα

Ξαφνικά, όταν το ερευνητικό συνεργείο βρίσκεται μεταξύ Νεοχωρίου Κυλλήνης και Λεχαινών, όλα σταματούν απότομα. Με εντολή του προϊσταμένου οι εργάτες αφήνουν τις θέσεις τους και συγκεντρώνονται στο συγκεκριμένο σημείο. Οι επικεφαλής του ερευνητικού προγράμματος φτάνουν με τα τζιπ εμφανώς ενθουσιασμένοι στην περιοχή και ανοίγουν σαμπάνιες! Κάποιος από αυτούς κινηματογραφεί ολόκληρο το μέρος.

Η αιτία των πανηγυρισμών δεν αργεί να φτάσει στα αφτιά των εργατών, που εκείνη την ημέρα σχολάνε από τη δουλειά αρκετές ώρες νωρίτερα παίρνοντας ολόκληρο το μεροκάματο. «Στη συγκεκριμένη περιοχή ανιχνεύτηκαν στοιχεία που δείχνουν την ύπαρξη ενός τεράστιου κοιτάσματος πετρελαίου», λένε οι αρμόδιοι δίχως περισσότερες διευκρινίσεις.

Το συγκεκριμένο περιστατικό που συζητούν ακόμα και σήμερα, 25 χρόνια μετά, οι ντόπιοι εργαζόμενοι τότε στη ΔΕΠ αποτελεί ακόμη ένα κομμάτι του παζλ που ονομάζεται «μαύρος χρυσός στην Ηλεία». Μερικά ακόμη εντυπωσιακά κομμάτια του περιέχονται στα ιστορικά στοιχεία γύρω από τις έρευνες που έγιναν κατά καιρούς σε διάφορα σημεία του νομού και κυρίως στο Κατάκολο. Ερευνες που όλες σχεδόν σταμάτησαν μυστηριωδώς με το «τσιμεντάρισμα» των βαθιών φρεατίων που είχαν ανοίξει τα γεωτρύπανα και την αποχώρηση των εταιρειών.

Το χρονικό των ερευνών

Η ιστορία «μαύρος χρυσός» για την Ηλεία ξεκινά πριν από περίπου εβδομήντα χρόνια με την εταιρεία «ΧΕΛΗ», η οποία το 1939 πραγματοποιεί δύο γεωτρήσεις στην περιοχή του Κατακόλου. Δυο γεωτρύπανα φτάνουν μέχρι τα 310 και 1.531 μέτρα αντίστοιχα, αλλά σύμφωνα με τους τότε υπευθύνους της εταιρείας δεν βρέθηκε κάτι σημαντικό και η εταιρεία σφράγισε τις γεωτρήσεις και αποχώρησε.

Ενα χρόνο αργότερα η ίδια εταιρεία πραγματοποιεί τέσσερις γεωτρήσεις στην ευρύτερη περιοχή της Κυλλήνης. Δύο κοντά στις ιαματικές θειούχες πηγές, που φτάνουν μόλις στα 50 μέτρα, και ακόμη δύο δυτικά της κοινότητας Κάστρο που φτάνουν στα 700 μέτρα. Και οι τέσσερις προσπάθειες σταματούν λόγω της ύπαρξης σκληρών πετρωμάτων στο υπέδαφος.

Πτώχευση

Την ίδια χρονική περίοδο ακόμα μια γεώτρηση στην κοινότητα Λάνθη του Πύργου φτάνει τα 1.600 μέτρα αλλά -σύμφωνα με τους αρμόδιους της εταιρείας- δεν απέδωσε γιατί συνάντησε γύψο και ανυδρίτη. Το 1953 η εταιρεία «ΧΕΛΗ» ξανάρχεται στο προσκήνιο με νέες έρευνες στην Ηλεία. Αυτή τη φορά πραγματοποιεί δύο γεωτρήσεις κοντά στην κοινότητα Βούναργο του Πύργου (σ.σ. εκεί κοντά βρίσκεται και το γνωστό επικίνδυνο ενεργό σεισμικό ρήγμα του Βουνάργου). Τα γεωτρύπανα φτάνουν σε βάθος 2.370 μ. και 2.135 μ. αλλά σταματούν γιατί συναντούν ξανά ανυδρίτη.

Δημοσιεύματα του Τύπου εκείνης της περιόδου θέλουν την εταιρεία «ΧΕΛΗ» να πτωχεύει εξ αιτίας των αποτυχημένων προσπαθειών της και τη σκυτάλη της έρευνας για πετρέλαιο στην Ηλεία να την παίρνει η ESSO HELLENIC.

Η νέα εταιρεία δραστηριοποιείται το 1960 στην Ηλεία και εκτελεί δύο γεωτρήσεις. Τη μια ανατολικά της Γαστούνης που φτάνει σε βάθος 1.844 μ. και την άλλη στη θέση της κοινότητας Σώστι Αμαλιάδας που φτάνει τα 3.900 μ. Ομως αμέσως μετά με άκρα μυστικότητα -σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ντόπιων εργατών- σφραγίζει τα φρεάτια των γεωτρήσεων και αποχωρεί, χωρίς ποτέ να ανακοινώσει τα αποτελέσματα των ερευνών της.

Μερικά χρόνια αργότερα και η ΔΕΠ δοκιμάζει την τύχη της στην Ηλεία αναζητώντας κοιτάσματα του «μαύρου χρυσού». Από το 1975 μέχρι το 1985 η εταιρεία πραγματοποιεί δέκα συνολικά γεωτρήσεις σε διάφορα σημεία της Ηλείας και σύμφωνα με πληροφορίες μόνο δύο από αυτές συνάντησαν ενθαρρυντικές συγκεντρώσεις υδρογονανθράκων και αερίων.

Οπως λέει στην «Ε» ο καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας Μάκης Ζελελίδης:

«Στις επιτυχίες της αυτοδύναμης ερευνητικής δράσης της ΔΕΠ ανήκει η ανακάλυψη του κοιτάσματος πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Κατάκολο, όπου πραγματοποιήθηκαν τρεις ερευνητικές γεωτρήσεις στη θάλασσα (μέσο βάθος νερού 250 μ.) και σε βάθος δομής 2.300 μ. Το κοίτασμα αυτό χαρακτηρίστηκε "οριακό" με τα δεδομένα της εποχής εκείνης.

Το πεδίο υδρογονανθράκων εκτιμήθηκε σε 40 million bbl oil in place και 10 to 12 million bbl recoverable oil.

Το πεδίο αυτό στον πρώτο κύκλο παραχωρήσεων το 1997 ζητήθηκε για εκμετάλλευση αλλά τότε η ΔΕΠ-ΕΚΥ σύμφωνα με την προκήρυξή της ζητούσε και έρευνα, οπότε και δεν προχώρησε η παραχώρηση για εκμετάλλευση».

«Υπάρχει πετρέλαιο»

Οπως αναφέρει σε δημοσιευμένη μελέτη της η Τερέζα Φωκιανού, τέως διευθύνουσα σύμβουλος της ΔΕΠ-ΕΚΥ, σε εφαρμογή του νόμου 2289/95, η ΔΕΠ-ΕΚΥ στο τέλος του 1995 προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό (Α' Διεθνής Γύρος Παραχωρήσεων στην Ελλάδα) σε επιλεγμένες περιοχές της Δυτικής Ελλάδας (χερσαίες και θαλάσσιες), και πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 1997 η υπογραφή 4 συμβάσεων μίσθωσης για 4 περιοχές μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου (ΔΕΠ-ΕΚΥ) και των διεθνών πετρελαϊκών εταιρειών: Enterprise Oil, Union Texas (τώρα Arco), Mol και Triton Hellas.

Η κ. Φωκιανού αποκαλύπτει ότι η έρευνα στη Δυτική Ελλάδα διήρκεσε περίπου 4 χρόνια και δαπανήθηκαν πάνω από 65 εκατ. δολ.:

Οι εργασίες που εκτελέστηκαν τότε ήταν:

* Σημαντικό δίκτυο σεισμικών καταγραφών νέας τεχνολογίας.

* Δύο γεωτρήσεις στην περιοχή ΒΔ Πελοποννήσου βάθους 2.400 μ. και 1.800 μ.

* Δύο γεωτρήσεις στην περιοχή Αιτωλοακαρνανίας από 1. 500 μ. η κάθε μία.

* Μία βαθιά γεώτρηση περίπου 4.000 μ. και μία πλάγια > 3.000 μ. στην περιοχή Ιωανίννων, λίαν ελπιδοφόρα, που διεκόπη λόγω τεχνικών δυσκολιών.

40 εκατ. βαρέλια

Η βαθιά θαλάσσια γεώτρηση στην περιοχή του Πατραϊκού προετοιμάστηκε λεπτομερώς, εξεδόθησαν όλες οι απαιτούμενες άδειες και δεν εκτελέστηκε.

«Οι έρευνες που διεξήχθησαν στη Δυτική Ελλάδα δίνουν σημαντικές πληροφορίες για την αξιολόγηση της ευρύτερης περιοχής. Τα νέα δεδομένα δεν πρέπει να μείνουν ανεκμετάλλευτα. Το οριακό Κοίτασμα Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου Κατακόλου (θαλάσσια περιοχή Πελοποννήσου, Ιόνιο) ανακαλύφθηκε το 1981 από τη ΔΕΠ-ΕΚΥ. Βάθος δομής > 2.300 μ. Εκτιμώμενα αποθέματα 40 εκατ. βαρέλια με αποληψιμότητα για εκείνη την περίοδο 10-12 εκατ. βαρέλια».

Οι γεωτρήσεις στο Μιχόι

Ο πυρετός της αναζήτησης «του μαύρου χρυσού» αγγίζει όμως και τη γειτονική Αχαΐα ...

Τον Οκτώβρη του 2000 η βρετανική εταιρεία Enterprise ενοικιάζει στην περιοχή Μιχόι Αχαΐας από πέντε ιδιοκτήτες περίπου 30 στρέμματα άγονης γης για δύο χρόνια έναντι 250.000 δρχ./στρέμμα το χρόνο, πληρώνει προκαταβολικά τους ιδιοκτήτες και πραγματοποιεί γεώτρηση. Το γεωτρύπανο της εταιρείας αγγίζει τα 2.400 μέτρα βάθος και σταματά προκειμένου να αντληθούν -όπως είπαν τότε- ποσότητες πετρελαίου για να διαπιστωθεί κατά πόσο το κοίτασμα που βρέθηκε έχει τις προϋποθέσεις για εκμετάλλευση. Στη συνέχεια όμως και παρά τον αρχικό ενθουσιασμό, και αυτή όπως και οι άλλες εταιρείες αποχωρεί αφήνοντας τους ντόπιους να ονειρεύονται...

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η Ηλεία έχει πετρέλαιο και μάλιστα αρκετό. Το δείχνουν -όπως λένε- διάφορα σημαντικά «σημάδια» που κατά καιρούς καταγράφονται. Ενα από αυτά -ίσως το σημαντικότερο- είναι τα σημεία διαφυγής αερίων από τα έγκατα της γης.

Ο Γεώργιος Παπαθεοδώρου, αναπληρωτής καθηγητής του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, αποκαλύπτει στην «Ε» τη σχέση των συγκεκριμένων αερίων με τα κοιτάσματα πετρελαίου που βρίσκονται στο υπέδαφος της Ηλείας.

Οπως λέει, την τελευταία εικοσαετία συστηματικές έρευνες από το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών ανακάλυψαν τη διαφυγή ρευστών από τον πυθμένα θαλάσσιων, λιμναίων και λιμνοθαλάσσιων περιβαλλόντων της Δυτικής Ελλάδος. Από τη θαλάσσια περιοχή του Κατακόλου μέχρι βόρεια της Κέρκυρας και από τον Αμβρακικό και Πατραϊκό κόλπο έως τη λίμνη της Τριχωνίδας οι διαφυγές των ρευστών από τον πυθμένα είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό φαινόμενο.

«Τα αέρια είναι συνήθως μεθάνιο (CH4), υδρόθειο (Η2S), διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και άλλοι ανώτεροι αέριοι υδρογονάνθρακες, ενώ τα υγρά είναι αναβλύζοντα γλυκά νερά από εκφορτίσεις παράκτιων/παραλίμνιων υδροφόρων ή το νερό των πόρων των ιζημάτων. Τα αέρια είναι: (α) μικροβιακής προέλευσης (microbial) και σχηματίζονται από την αναερόβια αποικοδόμηση του οργανικού υλικού με δράση βακτηρίων και (β) θερμογενούς προέλευσης (thermogenic) και προέρχονται από πολύ βαθιά γεωλογικά στρώματα και συνήθως σχετίζονται με κοιτάσματα υδρογονανθράκων.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η μελέτη των διαφυγών των θερμογενών αερίων μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη μελέτη, ακόμη και στον εντοπισμό, κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Είναι διεθνώς αποδεκτό ότι ο χημισμός των αερίων είναι ένας αξιόπιστος δείκτης για την κατανόηση της γένεσης και της ποιότητας του κοιτάσματος των υδρογονανθράκων από το οποίο διαφεύγουν χωρίς να απαιτούνται σε πρώτη φάση γεωτρήσεις», λέει στην «Ε» ο κ. Παπαθεοδώρου.

Στην Δυτική Ελλάδα διαφυγές θερμογενών αερίων έχουν εντοπιστεί στην περιοχή της Κυλλήνης και κυρίως στην περιοχή του Κατακόλου. Ανοιχτά της Κυλλήνης εντοπίστηκε μια σειρά πολύ μεγάλων γεωμορφών στο θαλάσσιο πυθμένα που πιθανώς σχετίζονται με διαφυγές αερίων θερμογενούς προέλευσης.

Κατάκολο

Στη θαλάσσια περιοχή του Κατακόλου εντοπίστηκαν οι μεγαλύτερες διαφυγές αερίων από θαλάσσιο πυθμένα στην Ελλάδα. Φυσαλίδες διαμέτρου έως και 20 εκατοστών διαφεύγουν από τον πυθμένα ενώ σημαντικές διαφυγές μεθανίου και υδροθείου εντοπίστηκαν και στη χέρσο. Ισοτοπικές αναλύσεις έδειξαν ότι τα αέρια που διαφεύγουν είναι θερμογενούς προέλευσης και σχετίζονται με τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της Δυτικής Ελλάδος, ενώ οι συγκεντρώσεις των διαφυγών είναι τόσο υψηλές ώστε υπάρχει δυνατότητα ανάφλεξης. Στις περιοχές του πυθμένα του Κατακόλου από τις οποίες διαφεύγουν αέρια έχουν αναπτυχθεί εντυπωσιακές βακτηριακές κηλίδες (bacterial mats) από Beggiatoa sp.

«Ναι, αν ωφεληθεί η χώρα, όχι σε ιδιωτικά κέρδη»

Πώς όμως αντιδρά η τοπική κοινωνία στο ενδεχόμενο να βρεθεί ξαφνικά η περιοχή στο επίκεντρο νέων γεωτρήσεων και άντλησης των εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων πετρελαίου; Ο δήμαρχος του Πύργου Μάκης Παρασκευόπουλος μας δίνει το σαφές στίγμα: «Είμαστε πάντα θετικοί σε ζητήματα ανάπτυξης που αφορούν την περιοχή και τη χώρα μας, αλλά και πολύ προσεκτικοί όταν αυτά τα ζητήματα έχουν να κάνουν με το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής. Το ενδεχόμενο να γίνει γεώτρηση και άντληση πετρελαίου στο Κατάκολο μας προβληματίζει αρκετά, καθώς σκεφτόμαστε την υποβάθμιση της περιοχής της Καβάλας όπου έγινε η γεώτρηση του Πρίνου.

Είναι προφανές ότι η επιχείρηση άντλησης πετρελαίου αφορά τη χώρα και αποτελεί εθνική υπόθεση. Αν επομένως από τα πιθανά κοιτάσματα Κατακόλου αλλάξει η σελίδα της ανάπτυξης για τη χώρα μας, δεν μπορεί κανείς παρά να είναι θετικός. Βάζοντας όμως πάνω από όλα την προστασία του περιβάλλοντος, δεδομένου ότι η μοίρα και το μέλλον της Ηλείας είναι στραμμένα στον τουρισμό. Αν από τη γεώτρηση θα ωφεληθεί οικονομικά η χώρα μας σε σημαντικό βαθμό, τότε το σκεφτόμαστε, κάτω πάντα από τις αυστηρές προδιαγραφές της προστασίας του περιβάλλοντος. Αν η όλη προσπάθεια γίνει απλά για το οικονομικό όφελος κάποιας εταιρείας, είμαστε αντίθετοι».

 

nodaros@enet.gr

Σπεύδουν οι Καναδοί

Αυξημένο ενδιαφέρον για την εκχώρηση άδειας έρευνας και εκμετάλλευσης στο Ιόνιο πέλαγος και σε περιοχές της νότιας Κρήτης έχουν εκφράσει δύο από τις μεγαλύτερες καναδικές εταιρείες, οι οποίες ειδικεύονται στις υποθαλάσσιες εξορύξεις και έχουν ήδη δραστηριοποιηθεί στο βόρειο Ιόνιο στις αλβανικές ακτές.

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, οι δυο καναδικές εταιρείες έχουν ήδη εκφράσει αίτημα για συνάντηση στο αμέσως προσεχές μέλλον με εκπροσώπους της ελληνικής κυβέρνησης, έτσι ώστε να εναρμονιστούν το ταχύτερο δυνατόν με τις διατάξεις του νέου νόμου για το δημόσιο φορέα των υδρογονανθράκων στην Ελλάδα.

Κ.Α.

Υποθαλάσσιο παρατηρητήριο στο Κατάκολο

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ΗΥΡΟΧ ποντίστηκε πρόσφατα υποθαλάσσιο παρατηρητήριο για την παρακολούθηση των διαφυγών των θερμογενών αερίων στην περιοχή του Κατακόλου.

Το παρατηρητήριο ποντίστηκε πριν από περίπου τρεις μήνες στην ευρύτερη περιοχή του λιμένα του Κατακόλου σε μια περιοχή όπου είχαν διαπιστωθεί πολύ μεγάλες διαφυγές θερμογενών αερίων. Η ανέλκυση του παρατηρητηρίου αναμένεται να δώσει σημαντικά στοιχεία για τις φυσικοχημικές παραμέτρους των αερίων και του μητρικού σχηματισμού από τον οποίο προέρχονται.

Η θάλασσα ξέβρασε πετρέλαιο στη Ζάκυνθο

Πετρέλαιο αναβλύζει μέσα από τη θάλασσα (!) τα τελευταία χρόνια στην ευρύτερη περιοχή του Κερίου Ζακύνθου προκαλώντας ρύπανση στο περιβάλλον και προβλήματα στους ψαράδες και στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (ΕΘΠΖ).

Μετά τον καταστροφικό σεισμό των 6,5 Ρίχτερ στις 6 Μαΐου 2008 με επίκεντρο την Ανδραβίδα Ηλείας, το φαινόμενο στο Κερί Ζακύνθου έγινε ιδιαίτερα αισθητό και μάλιστα καταγράφηκε από τους ψαράδες της περιοχής.

«Θυμάμαι ότι εκείνη την ημέρα λίγο πριν από την εκδήλωση του σεισμού, ψαρεύαμε στην περιοχή με τα αλιευτικά μας. Το νερό είχε θερμοκρασία 22,4oC. Ξαφνικά, σε χρονικό διάστημα δύο ωρών η θερμοκρασία ανέβηκε στους 24,9oC. Επειτα από λίγες ώρες ολόκληρη η θαλάσσια περιοχή του Κερίου σε απόσταση 3-4 ναυτικών μιλίων γέμισε ξαφνικά με πετρέλαιο.

Στην αρχή νομίσαμε ότι είχαμε διαρροή στο μηχανοστάσιο, αλλά γρήγορα καταλάβαμε με έκπληξη ότι πλέαμε μέσα σε μια μεγάλη πετρελαιοκηλίδα που ερχόταν από κάτω από τον βυθό της θάλασσας και σε βάθος περίπου 2.000 μέτρων», λέει στην «Ε» ο ιδιοκτήτης αλιευτικών σκαφών στην Κυλλήνη Ηλείας, Αριστείδης Χατζήπαππας.

Η εμφάνιση πετρελαίου στην περιοχή του Κερίου μέσα από τον πυθμένα της θάλασσας δημιουργεί κατά καιρούς σοβαρά προβλήματα στο ΕΘΠΖ. Μάλιστα, πριν από τον σεισμό της Ανδραβίδας το 2008, ολόκληρη η περιοχή είχε γεμίσει με πετρέλαιο και η διοίκηση του ΕΘΠΖ είχε καταβάλει τεράστιες προσπάθειες για το σφράγισμα των οπών που βγάζουν πετρέλαιο ξοδεύοντας 650.000 ευρώ.

Μ. ΝΟΔ.